Adviezen bij Long COVID / post-COVID
Heeft u veel klachten in de eerste maanden na uw coronabesmetting? Dan is het verstandig contact met uw huisarts te houden. Die kan samen met u kijken of extra onderzoek of zorg nodig is. Uw huisarts kan u doorsturen naar bijvoorbeeld een fysiotherapeut of een ergotherapeut voor herstelzorg. Ook bij geestelijke klachten kan uw huisarts u helpen door er een psycholoog of praktijkondersteuner GGZ bij te halen.
Is uw conditie slechter en heeft u minder spierkracht? De fysiotherapeut kan u helpen dit op de juiste wijze weer op te bouwen. De fysiotherapeut meet eerst hoe het met uw conditie en spierkracht is en maakt dan een trainingsschema. Ook krijgt u adviezen en oefeningen, zodat u thuis aan de slag kunt. Verergeren uw klachten door lichamelijke, emotionele of cognitieve inspanning? Als u hier last van heeft geef dit dan aan bij uw fysiotherapeut en neem eventueel onze factsheet over PEM mee. Bekijk hier onze pagina over PEM met meer uitleg, onze factsheet en een video over PEM.
Meer informatie en tips vindt u op het PostCovid NL en op herstelnacovid.
Het lijkt erop dat klachten van long COVID kunnen worden veroorzaakt door een verstoord autonoom zenuwstelsel dat invloed heeft op uw energie en evenwicht. Lees er meer over in onze flyer ‘Wat er met het lichaam aan de hand is’
Kosten de dagelijkse activiteiten u veel moeite? U bent bijvoorbeeld erg moe. En u vindt het lastig uw energie in evenwicht te brengen. De ergotherapeut kan u helpen het juiste evenwicht weer te vinden. Ook kan de ergotherapeut u helpen bij concentratieproblemen. En u advies geven als u weer begint met werken. Verergeren uw klachten door lichamelijke, emotionele of cognitieve inspanning? Als u hier last van heeft geef dit dan aan bij uw ergotherapeut en neem eventueel onze factsheet over PEM mee. Bekijk hier onze pagina over PEM met meer uitleg, onze factsheet en een video over PEM.
Staat u op de wachtlijst bij de Ergotherapeut? Ga alvast met deze zelfhulptips van Ergotherapie Nederland aan de slag en met het document ‘Het dagelijks leven in balans, ergotherapie na corona’.
Meer informatie en adviezen vindt u op PostCovid NL.
Heeft u stemklachten zoals een hese stem? Of zit u hoog in de ademhaling of heeft u problemen met slikken? Een logopedist kan u daarbij helpen. Bekijk het filmpje over stemklachten bij corona. En wat u kunt doen om uw stem te verbeteren.
Gezonde evenwichtige voeding kan bijdragen aan een sneller herstel. Wat goede voeding is, verschilt per persoon. Sommige mensen zijn erg ziek geweest door corona en hebben veel gewicht verloren. Hun spieren zijn verzwakt. Extra eiwitten in de voeding zijn nodig om weer aan sterken. Daarnaast is het belangrijk dat er voldoende energie en vitaminen in de voeding zitten.
Er zijn ook mensen die flink zijn aangekomen na hun coronabesmetting. Meestal komt dit door een minder actieve leefstijl bij gebrek aan energie. Ook de lockdown kan een rol hebben gespeeld. Daarnaast zijn eetgewoonten mogelijk veranderd. Een gezond gewicht draagt bij aan herstel en gezondheid. Te snel afvallen is onverstandig. Dit kan leiden tot de afbraak van spieren en tekorten in de voeding. Een diëtist kan helpen om weer een gezonde balans te vinden. Voor een diëtist in de buurt kijkt u op: nvdietist.nl
Voor tips over een gezonde, gebalanceerde voeding kijkt u op de website van het Voedingscentrum en op PostCovid NL.
Als u gezond en gevarieerd eet dan krijgt u normaal gesproken voldoende vitamines en mineralen binnen. Er is geen bewijs dat extra vitamines of voedingssupplementen helpen bij het herstel van corona. Het slikken van te grote hoeveelheden van bepaalde vitamines (bijvoorbeeld vitamine A en B6) kan zelfs schadelijk zijn. Heeft u twijfels of vragen over het gebruik van vitamines of mineralen? Bespreek dit dan met uw (huis)arts of diëtist.
Voor tips over een gezonde, gebalanceerde voeding kijkt u op de website van het Voedingscentrum en op PostCovid NL.
Naast de lichamelijke klachten kunt u ook geestelijke klachten hebben. Denk aan verdriet, angst, stress en somberheid. Kijk op onze pagina sociale en psychologische problemen voor meer informatie
Ongeveer twee derde van de patiënten met corona hebben in meer of mindere mate last van reuk- of smaakstoornissen (kort of langdurig). Wetenschappers en artsen zijn nog steeds aan het onderzoeken wat er nu precies misgaat, maar het coronavirus is niet het eerste virus wat schade aan het reukorgaan veroorzaakt. Zo zien we ook reuk- en smaakverlies als gevolg van een griep- of verkoudheidsvirus.
De meeste mensen herstellen binnen een aantal dagen, weken of maanden volledig. Er blijft een kleine groep over die langer last heeft van de reukstoornis. Het is niet zeker of deze groep ook volledig of gedeeltelijk zal herstellen, omdat we nog niet lang genoeg te maken hebben met het coronavirus om hier uitsluitsel over te geven. Er is meer onderzoek nodig om de lange-termijn-effecten in kaart te brengen. Een specifieke behandeling ontbreekt. Sommige mensen vinden het prettig om met geurtraining te starten. Dit kan vanuit huis met een geurset en een app.
Wilt u meer weten over reuk- of smaakproblemen na corona? Kijk dan op de website van de patiëntenvereniging voor mensen met een reuk en/of smaakstoornis of op thuisarts.nl.
Klachten zoals vergeetachtigheid, prikkelbaarheid en concentratieproblemen komen veel voor na corona. Dit noemen we cognitieve klachten. Het is nog niet duidelijk waarom deze klachten ontstaan.
Een ergotherapeut kan u helpen om deze klachten samen met u in kaart te brengen. En te zorgen dat u er beter mee om kunt gaan. Een omgeving met weinig prikkels kan bijvoorbeeld helpen. Het is ook belangrijk dat de energiebalans zo goed mogelijk is. Door activiteiten goed te verdelen over de dag, vermindert de vermoeidheid en verbetert vaak de concentratie.
Wil je meer weten over cognitieve problemen zoals geheugenverlies, concentratieproblemen en overprikkeling? Bekijk dan dit webinar Cognitieve klachten na corona.
Naast 200 veelgenoemde individuele symptomen die kunnen voorkomen bij post-COVID patiënten, komen ook specifieke symptoomclusters veel voor, zoals post-exertionele malaise (PEM) en posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom (POTS) een uiting van dysautonomie. Daarnaast kunnen patiënten ook last hebben van idiopathisch mestcelactivatiesyndroom (MCAS). Ga via onderstaande button naar de pagina met meer informatie hierover.
Veelgestelde vragen
Gedoseerd activiteiten doen kan helpend zijn, een ergotherapeut kan u daarin adviseren. Bekijk deze video’s over energie en herstel
Nee, er is (nog) geen test is om post-COVID aan te tonen. Daarom is het belangrijk dat een andere medische oorzaak of verklaring van uw klachten wordt uitgesloten voordat er over post-COVID kan worden gesproken. Ga daarom altijd eerst langs bij uw huisarts.
Nee, C-support kan u niet verwijzen. Wij geven alleen advies, voor medische verwijzingen richt u zich tot uw huisarts of specialist. Verwijzingen naar klinieken voor hyperbare zuurstoftherapie voor de behandeling van post-COVID is mogelijk, echter de werking van deze behandeling is nog niet bewezen en wordt niet vergoed door de ziektekostenverzekering. Er wordt momenteel wel onderzoek naar gedaan.
Antidepressiva zijn medicijnen die ontwikkeld zijn voor de behandeling van depressieve klachten. Er zijn geen resultaten van wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat het gebruik van een antidepressivium als SSRI post-COVID-klachten vermindert. Er zijn wel incidentele gevallen waar het lijkt te helpen. C-support juicht verder wetenschappelijk onderzoek toe.
PEM staat voor Post Exertional Malaise, waarmee een verergering van klachten na (over)belasting wordt bedoeld. Klachten kunnen acuut ontstaan of ontwikkelen zich 12-48 uur na lichamelijke, cognitieve en/of emotionele inspanning. Deze klachten kunnen dagen of in sommige gevallen weken aanhouden. Met name de uitputting geruime tijd na de belasting is typisch. Bekijk hier onze pagina over PEM voor meer informatie.
‘POTS’ staat voor posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom. Dit komt vaker bij post-COVID patiënten voor. Dit betekent dat bij een houdingsverandering (bijvoorbeeld van liggende naar staande houding) de hartslag plots fors omhoog gaat. Hierbij ontstaan vaak diverse andere klachten (o.a. hartkloppingen, flauwvallen, hoofdpijn, vermoeidheid). Dit duidt op een dysfunctie van het autonome zenuwstelsel. Bekijk hier onze pagina over POTS voor meer informatie.
Dysautonomie is een overkoepelende term die wordt gebruikt om verschillende aandoeningen te beschrijven die een verstoring van het autonome zenuwstelsel veroorzaken. Het autonome zenuwstelsel werkt dan niet goed. Er zijn verschillende oorzaken van dysautonomie, waaronder postinfectieuze syndromen (zoals post-COVID en QVS), ME/CVS, maar ook bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson. Dysautonomie komt vooral voor bij vrouwen. Bekijk hier onze pagina over de verschillende vormen van dysautonomie voor meer informatie.
