Wat is aferese / plasmaferese  

Wat is het?

Bloed bestaat uit 4 bestanddelen: rode cellen, witte cellen, bloedplaatjes en plasma. Plasma is het water tussen de bloedcellen. Aferese is een proces waarbij één of meer bloedbestanddelen uit het bloed verwijderd worden, terwijl de rest van de bestanddelen worden teruggegeven aan de patiënt.

Er zijn verschillende vormen van aferese mogelijk waaronder;

• Plasmaferese; het vervangen of opschonen van het plasma. Wordt toegepast voor de behandeling van o.a. verhoogd cholesterol en auto-immuunziekten^1,2,3
• Leukoferese; het verwijderen van witte bloedcellen. Wordt toegepast voor de behandeling van leukemie.⁴
• Hemaferese; het verwijderen en vervangen van rode bloedcellen bij bijvoorbeeld sikkelcelanemie.⁴

Verschillende vormen van plasmaferese

Wanneer we kijken naar post-COVID, wordt er veelal gesproken over plasmaferese. Plasmaferese is een behandelmethode waarbij het bloed buiten het lichaam tijdelijk wordt gescheiden in bloedcellen en plasma. Met behulp van een speciaal apparaat kunnen stoffen selectief uit het plasma verwijderd worden. Het gezuiverde plasma wordt daarna met de bloedcellen weer teruggegeven in het lichaam. Soms wordt gekozen voor een alternatief zoals donor plasma of een kunstmatig plasma. Plasmaferese wordt ook aangeboden door privéklinieken, soms onder andere benamingen zoals Bioferese of INUSferese.

Er zijn verschillende vormen van plasmaferese mogelijk. Bij specifieke plasmaferese kunnen bijvoorbeeld alleen (specifieke) antilichamen worden weggenomen, ook wel immuno-adsorptie genoemd. Bij breder werkende technieken kunnen ook andere stoffen zoals eiwitten, lipoproteïne en schadelijke stoffen worden verwijderd. Welke stoffen precies worden verwijderd, hangt af van de gekozen aferese-techniek.

Wat is er bekend over het effect op post-COVID?

Er zijn verschillende hypotheses over de persisterende symptomen van post-COVID (vermoeidheid, hersenmist, kortademigheid, etc.) die meerdere mogelijk oorzaken hebben. Zoals:

1. auto-antilichamen die het lichaam aanvallen;
2. een grote aanwezigheid van ontstekingsstoffen;
3. het ontstaan van microstollingen in het bloed.

Plasmaferese zou in theorie een behandeling kunnen zijn voor het verwijderen van deze factoren. Daarom wordt het momenteel onderzocht ^5,6,7,8.

Onderzoeken*

Verschillende (kleine) studies bij ME/CVS laten een veelbelovend resultaat zien in het verlagen van auto-antilichamen na plasmaferese, met een positief effect op het psychologisch welzijn⁹ en verbeteringen in klinische symptomen zoals vermoeidheid ¹⁰.

Bij post-COVID-patiënten werd een klinische verbetering gevonden na twee cycli van Heparine-geïnduceerde extracorporeale LDL/fibrinogeen precipitatie (HELP)-aferese¹². HELP-aferese is een techniek waarbij onder andere virusdeeltjes, fibrinogeen, cytokines en microstolsels worden verwijderd. Deze techniek kan de doorbloeding en zuurstofvoorziening van organen verbeteren¹¹.

Andere plasmaferese studies waarbij auto-antistoffen, cytokines, gifstoffen (toxines) en immuuncomplexen werden onttrokken aan het plasma bij langdurig (>2 jaar) en ernstig beperkte post-COVID patiënten, liet geen verbetering zien in vermoeidheid, kwaliteit van leven, neurocognitieve klachten en andere gerapporteerde symptomen.^{13, 14}

Samenvattend

Verschillende studies tonen aan dat plasmaferese een veilige behandeling is. Er zijn geen ernstige bijwerkingen, enkel lokale klachten bij de toedieningsplek en maag-darm klachten. Wel laten de verschillende studies zien dat er deelnemers voortijdig stoppen met de behandeling vanwege toename in vermoeidheidsklachten.

Het verschil in effect en het gebrek aan effect kan komen door de selectie van de deelnemers. De concentraties van ontstekingswaarden tussen patiënten aan het begin van het ziekteproces en na ruim twee jaar post-COVID kunnen verschillen¹³. Daarnaast waren er soms wel verschillen maar niet significant bij subgroepen van patiënten die deelnamen. Verder onderzoek zal daarom moeten uitwijzen welke subgroep van post-COVID patiënten baat heeft bij een plasmaferese behandeling.

*Er is helaas geen literatuur bekend over wat deze interventie zou kunnen betekenen bij klachten na COVID-19 vaccinatie en QVS.

 

Bronnen

1. https://www.c-support.nu/duitse-behandelingen-bc-007-en-help-aferese/?mark=aferese
2. C. Boedecker, et al. 2021. Immunoadsorption and plasma exchange-Efficient treatment options for neurological autoimmune diseases. J Clin Apher
3. Stummvoll, et al. 2017. Immunoadsorption in Autoimmune Diseases Affecting the kidney. Seminars in nephrology.
4. Sanquins Bijzondere Afname Team | Sanquin
5. Steenblok, et al. 2022. Post-COVID en Apharesis – where are we standing? Horm Metab Res.
6. E. Davis, et al. 2023. Long COVID: major findings, mechanisms and recommendations. Nature
7. Fox, et al. 2023. Plasmapheresis to remove amyloid fibrin(ogen) particles for treating the post‐COVID‐19 condition.
8. H. Preßler, et al. 2024. IA-PACS-CFS: a double-blinded, randomized, sham-controlled, exploratory trial of immunoadsorption in patients with chronic fatigue syndrome (CFS) including patients with post-acute COVID-19 CFS (PACS-CFS). Trials.
9. Oesch-Régeni, et al. 2025. The Effect on Quality of Life of Therapeutic Plasmapheresis and Intravenous Immunoglobulins on a Population of Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome Patients with Elevated β-Adrenergic and M3-Muscarinic Receptor Antibodies-A Pilot Study. J Clin Med
10. Markus Tölle, et al. 2020. Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome: Efficacy of Repeat Immunoadsorption. J Clin Med
11. R. Jaeger, et al. 2022. The potential of heparin-induced extracorporeal LDL/fibrinogen precipitation (H.E.L.P.)-apheresis for patients with severe acute or chronic COVID-19. Front Cardiovasc Med.
12. M. Achleitner, et al. 2023. Clinical improvement of Long-COVID is associated with reduction in autoantibodies, lipids, and inflammation following therapeutic apheresis. Mol Psy
13. E. Stein, et al. 2025. Efficacy of repeated immunoadsorption in patients with post-COVID myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome and elevated β2-adrenergic receptor autoantibodies: a prospective cohort study. Lancet.
14. S. España-Cueto, et al. 2025. Plasma exchange therapy for the post COVID-19 condition: a phase II, double-blind, placebo-controlled, randomized trial. Nat Commun.